De blauwe dood

Deze tijden zijn voor ons misschien uitzonderlijk, maar het is zeker niet de eerste keer dat België getroffen is door een epidemie. Een voorbeeld hiervan is de blauwe dood, of beter gekend als cholera. Tussen 1832 en 1892 werd Antwerpen om de tien à vijftien jaar geconfronteerd met deze epidemie. Antwerpen was dan ook een ideale broedplaats voor deze ziekte, een belangrijke broeihaard was dan ook de haven.

Ook vandaag kan het corona virus lelijk huishouden door de globalisering. In 1832 stond het internationaal transport nog in zijn kinderenschoenen en toch zorgde het ervoor dat duizenden mensen in België stierven. Nu is internationaal transport schering en inslag en reizen wij als mens met gemak de hele wereld rond… Het verwondert me dus eigenlijk niet dat corona zo lelijk kan huishouden.

 Waarom de ‘blauwe’ dood?

 (Chronicle , 2020)

Vandaag de dag is cholera nog steeds een ziekte die kan voorkomen, als is het eerder een sporadische importziekte, maar in 1832 was het een epidemische ziekte waarvan de naam alleen al angst inboezemde. Het had een sterftepercentage van meer dan 50% en de dood volgde meestal snel na de komst van de eerste symptomen.

Verschillende Belgische steden zoals Doornik, Gent, Antwerpen, Leuven en Namen werden door de blauwe dood geteisterd. Ze maakte telkens een paar duizend slachtoffers en duurde ongeveer een tweetal jaar.

Cholera was al gekend sinds de oudheid en dankt zijn naam aan het Griekse woord ‘cholera’ dat stond voor “galvloed”. Maar waarom dan precies de ‘blauwe’ dood? Cholera kreeg deze bijnaam omdat de huid zich niet of zeer traag herstelde wanneer er een plooi in werd geknepen. De huid kleurde bij deze handeling blauw, dit was dan ook een symptoom waaraan men cholera dacht te herkennen. Dit symptoom deed zich voor omdat cholera patiënten extreem gedehydrateerd waren door het hevig braken en de hevige diarree die ermee gepaard ging.

 Een Antwerpse broeihaard

 (Wordpress, sd)

Cholera is een ziekte die oorspronkelijk en uitsluitend terug te vinden was in de buurt van mondingen van grote rivieren in Azië zoals de Ganges, de Brahmaputra en de Yantze. Waarom was Antwerpen dan een broeihaard voor deze ziekte?

Verpauperde stedelijke omgevingen waar de sanitaire voorzieningen bijna onbestaande waren en waar mensen in zeer armoedige kamers samenleefden, vormden de ideale voedingsbodem voor de verderzetting van deze ziekte. Antwerpen tikte al deze vakjes aan. Op dat moment had Antwerpen "... een voldoende aantal inwoners, een haven, zeelui, steegjes, krotten, vervuild putwater, vieze grachten, primitieve groepstoiletten, afval, vervuiling, veel armoede, landverhuizers, honden, varkens, ratten en zeer primitief uitgebouwde gezondheidsvoorzieningen." (De Schrijver K., 2006, p. 7)

 Behandeling en bestrijding

 (Wikipedia, sd)

Er was op dat moment amper inzicht in het ontstaan en de verspreiding van deze ziekte, verder waren de behandelingsmethodes in de 19^e eeuw erg beperkt. Er was weinig medicatie voorhanden, vaak waren opiaten en darmspoelingen de enige methode die men kon hanteren. Men probeerde de zieken te isoleren in de ziekenhuizen, maar ‘isolatie’ was een groot woord. Patiënten moesten vaak eenzelfde bed delen in het ziekenhuis of ze werden simpelweg opgevangen in zogenaamde cholerabureaus. Hier gaf men informatie over hoe je best een hygiënisch huishouden tot stand kon brengen, men kreeg hier geen behandeling.

Men probeerde quarantaine maatregelen toe te passen, zelfs een ‘cordon sanitair’ te installeren, maar dit had weinig tot geen succes. Het cordon sanitair hield geen stand, omdat er teveel wegen waren die naar de stad leidden en voor de quarantaine van schepen was er te weinig plaats.

Het duurde tot eind 19^e eeuw eer men tot het inzicht kwam dat er een verband was tussen de armoedige omstandigheden van de bevolking en de uitbraken van deze epidemie. Men zette toen in op het reduceren van risico – omstandigheden in de samenleving. Men ging ziekenhuisopnames organiseren, lijkenvervoer werd geregeld en er werden afspraken gemaakt voor de het ophalen van het vuilnis. Ook ging men inzetten op het informeren van de bevolking, dit gebeurde meestal via de geestelijken en de onderwijzers van de gemeenschap. Toch bleven specifieke maatregelen op sanitair vlak en op vlak van drinkwater uit. Het was dan ook pas rond 1854 dat men het belang van besmet water ontdekte en erkende bij de verspreiding van cholera.

Uiteindelijk verdween deze terugkerende epidemie omdat de algemene levensomstandigheden beter werden. Er was kwaliteitsvol drinkwater, betere ziekenhuizen en betere gezondheidsvoorzieningen in het algemeen. Bovendien was er meer inzicht in de ziekte en maakte men op wetenschappelijk vlak vooruitgang.

  

Krijgt deze dan ook een kleurtje?

Blijkbaar zijn kleuren een populaire manier om een ziekte te gaan beschrijven, de zwarte dood, de blauwe dood, geelzucht, roodvonk, rodehond,… Zou het corona virus later misschien ook een kleur krijgen?

Ik zie trouwen wel wat gelijkenissen tussen cholera en corona, ook hier lijkt het internationaal reizen en transport ons de das om te doen. Bovendien vindt ook deze ziekte zijn oorsprong in Azië. De globalisering leidt ertoe dat ziektes – die vroeger uitsluitend in een bepaald werelddeel terug te vinden waren – nu vrij spel krijgen.

Ook nu tikken onze steden en gemeentes alle nodige vakjes aan om het virus makkelijk te verspreiden. We wonen met velen op een kleine oppervlakte en als mens staan we voortdurend met elkaar in contact. Het zijn ideale omstandigheden voor het virus om zich te verspreiden. De maatregelen die getroffen werden, moeten dit natuurlijk helpen inperken.

Maar quarantaine alleen is blijkbaar niet voldoende, zo leert de Antwerpse cholera epidemie ons. Ook nu zijn er heel veel wegen die ons overal kunnen naartoe brengen. Het is onmogelijk om alles en iedereen te controleren. De bevolking informeren bleek in de 19^e eeuw een cruciaal kantelpunt, misschien is dit ook hetgeen in de huidige maatschappij een kantelpunt kan zijn.

Ik denk maar aan de massabetogingen in Amerika, waar de bevolking er steevast van overtuigd is dat covid – 19 “fake news” is. Maar ik hoef zover niet te gaan, zelfs op de tijdlijn van mijn Facebook zie ik mensen die niet geloven in covid – 19. Het zou allemaal een farce zijn van de overheid om ons beperkingen op te leggen… Educatie lijkt me dus een belangrijk punt om op in te zetten.

In de 19^e eeuw had men weinig inzicht in het ontstaan en de verspreiding van de ziekte, vandaag de dag heeft men wel inzicht in het corona virus. Toch heeft het een lange tijd geduurd eer men wist hoelang de incubatietijd was, hoe het zich verspreid en wat de beste maatregelen zijn. Ook deze keer speelt de wetenschap een cruciale rol, de kennis rond de ziekte blijft groeien. Dat impliceert natuurlijk ook dat we als mens moeten blijvend willen leren. 

Mijn dagboek

11 mei 2020

Hoera!! Alle winkels mogen terug open, wel nog niet voor fun shopping wel te verstaan... In het nieuws spreken ze van "run" shopping, ik vind het een belachelijke benaming. Ik weet niet in hoeverre shoppen in een winkelstraat of shoppingcentra mogelijk is zonder het "fun" element? Ik vind het woord shoppen dan ook niet op zijn plaats. Trouwens, ik ga vandaag nergens heen, voor mij is de blok officieel van start gegaan, SJD 2, I'm coming for you!!!

13 mei 2020

Ik laat me toch verleiden en ga aan "run" shopping doen! We zetten koers naar de K in Kortrijk, spannend zeg... Ik weet niet in hoeverre nieuwe pantoffels echt levensnoodzakelijk zijn, maar mijn oude zijn versleten! Ik hou mezelf voor om binnen en buiten te stappen om hetgeen ik nodig heb te kopen, 15 minuten later loop ik met een pasta van Pulpe in mijn handen... De honger stillen is toch noodzakelijk nietwaar?

16 mei 2020

Om mijn stage uren wat op te krikken - omdat mijn stage nog steeds stilligt en een opstart datum nog niet meteen in het verschiet ligt - start ik vandaag met vrijwilligerswerk. Ik meld me aan als crisisvrijwilliger bij het Rode Kruis. Ik voel me wat hypocriet, erg vrijwillig is het niet aangezien ik het moet doen vanuit school. Ik heb het gevoel misbruik te maken van de situatie en ben er eigenlijk niet zo gelukkig mee. Bovendien blijkt men op de afdeling waar ik sta het niet zo nauw te nemen met de maatregelen. Ik voel me niet echt veilig en heb zware twijfels bij mijn besluit.

Bronnenlijst

Agentschap zorg en gezondheid. (sd). Cholera. Opgehaald van zorgengezondheid.be: https://www.zorg-en-gezondheid.be/cholera

Chronicle . (2020, mei 1). Cholera petit journal. Opgehaald van alamy.com: https://www.alamy.com/cholera-petit-journal-image6560598.html

Schrijver, K. d. (sd). Cholera in Antwerpen in de negentiende eeuw. Opgehaald van zorgengezondheid.be: https://www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/atoms/files/Cholera.19de.eeuw_2006_56_2_De.Schrijver.K..pdf

Wikipedia. (sd). Cholera. Opgehaald van wikiwand.com: https://www.wikiwand.com/nl/Cholera

Wordpress. (sd). De Duitse kolonie van Antwerpen. Opgehaald van duitsekolonie.procant.be: https://duitsekolonie.procant.be/de-duitse-kolonie-van-antwerpen-19de-eeuw-2/de-ijzeren-rijn-1843/de-antwerpse-haven-in-de-19e-eeuw/